न्यू अँड सेकंडहँड बुकशॉप बंद? जायचं कुठं वाचकांनी?

शशिकांत सावंत या ग्रंथप्रेमी व्यक्ती बद्दल मला कुतुहल आहे. सतत पुस्तकांच्या शोधात, पुस्तकं हातात, खाकेत, सोबतच्या पिशवीत घेऊन फिरणार्या शशीबद्दल मला सूक्ष्म असूया पण वाटते. छंदाचे रुपांतर व्यवसायात करणार्या यशस्वी व्यक्तींपैकी तो एक आहे. आपल्याला आपला कामधंदा सांभाळून वाचनाचा छंद जोपासावा लागतो, हा पुस्तकवेडा दिवसभर पुस्तकांसाठीच वणवण करतो आणि त्यातच रमलेला असतो, अशी ही असूयेची किनार आहे. मी त्याला ओळखतो. तो मला किंचितसा ओळखत असावा. लोकसत्तात  तो यायचा तेव्हा भेट व्हायची आणि आता प्रहारमध्ये तो येत-जात असतो, माझी त्याची वाटेतच गाठ पडते. तो मुकेशकडे, अभिजित ताम्हाणेंकडे, संपादक आल्हाद गोडबोले यांच्याकडे पुस्तकं घेऊन येतो. नव्या-जुन्या पुस्तकांच्या खजिन्याची चावी असल्यागत शशिकांत वावरत असतो. आणि काही मोल घेऊन ती पुस्तकं ज्यांना हवी असतात त्यांना पोहोचवत असतो. हे सगळं पाल्हाळ लावायचं कारण म्हणजे त्याने सकाळमध्ये मुंबई मेरी जान मध्ये गुरुवारी लिहिलेला स्तंभ. न्यू अँड सेकंडहँड बुक शॉप दुकान बंद झाल्याची अस्वस्थ करणारी बातमी त्याने दिलिय. डॉ. अरुण टिकेकर, कुमार केतकर यांच्या बोलण्यातून-लिहिण्यातून ज्या दुकानाचे कौतुक वाचले होते ते जुन्या पुस्तकांचे हे दुकान आता बंद झालेय, असं त्याने म्हटलंय. फोर्टातली जुन्या पुस्तकांची दुकानं, चर्चगेट परिसरातील पुस्तकांनी व्यापलेले पदपथ जेव्हा मी शोधक नजरेने आणि खिसा चाचपत फिरत असे, तेव्हाही हे पुस्तकांचं दुकान मनात कुठेतरी ठाण मांडून होतं. पण तिथली किंमत परवडेल की नाही या शंकेने मी या दुकानाकडे वळलो नव्हतो. मध्ये बराच काळ उलटून गेला आणि काही महिन्यांपूर्वी झालेल्या मामि चित्रपट महोत्सवाच्या निमित्ताने या दुकानाशी नजरभेट झाली. मेट्रोच्या कर्णरेषेत मधलं सर्कल ओलांडण्याची कसरत पार पाडली की या दुकानाचा पदपथ आपण गाठतो. एकदा का जुन्या पुस्तकांच्या दुकानाशी नजरभेट झाली की त्या दुकानातील सारी पुस्तकं धुंडाळण्याखेरीज मला चैन पडत नाही. मामिसाठी मेट्रोला दररोज हजेरी लागत होतीच, दोन खेळांच्या मधला वेळ हाताशी होता. मग लागोपाठ तीन-चार दिवस मी तो या दुकानात सत्कारणी लावला. दुकान नव्हतं ते गुहाच होती. नानाविध विषयांवरील पुस्तकांचा विभागवार खजिना तिथे होता. चार-पाच दिवस चित्रपटांच्या खेळांमधला वेळ मी या दुकानात घालवला. अनेक पुस्तकं पाहिली. बांधवगड व्याघ्र प्रकल्पाला भेट दिली तेव्हा तिथल्या व्याघ्रकुळाची सुरूवात करणार्या सीता आणि चार्जर या श्री व सौ वाघांबद्दल एकलं होतं. बांधवगडमधील सध्याचं नांदतं व्याघ्रकुळ सीता आणि चार्जर यांची संतती आहे असं मानलं जातं. तर, नॅशनल जिओग्राफिकनं त्यांच्यावर केलेली ड़ॉक्युमेंट्री आणि सीता आणि तिच्या बछड्यांविषयी काढलेला विशेषांक पर्यावरणप्रेमींमध्ये फेमस आहे. बांधवगडला फिरताना मी याबद्दल गाइडकडून एेकलं आणि तिथल्या संग्रहालयात वाचलंही. तेव्हापासून मी नॅटजिओच्या त्या अंकाच्या शोधात होतो. न्यू अँड सेकंडहँड बुकशॉपमध्ये पाऊल टाकलं तेव्हा स्वागताला समोरच नॅटजिओचे जुने अंक, संच मांडले होते. आणि त्यात चक्क सीता वाघिणीवरील तो अंक होता. ग्रेट ना! तर असं बरंच काही त्या तीन-चार दिवसांत माझ्या हाताला लागलं होतं. पुन्हा एकदा सवडीनं आणखी वेळ काढून या दुकानात यायचं असं ठरवलं होतं तर शशिकांतनं ही मन खट्टू करणारी बातमी दिली...
१९०५ला जमालभाई रतनसी यांनी रद्दीचं दुकान म्हणून सुरू केलेल्या या दुकानातून जुन्या पुस्तकांची विक्री सुरू झाली ती दुसर्या महायुद्धाच्या काळात.तेव्हापासून अगदी गेल्या डिसेंबरपर्यंत द न्यू अँड सेकंडहँड बूकशॉप, ५२६ काळबादेवी हा पत्ता सर्व पुस्तकप्रेमींसाठी एका खजिन्याचा कोडवर्ड होता. जमालभाईंचा नातू आणि दुकानाचे सध्याचे चालक-मालक सुलतान के विश्राम, सध्याच्या पिढीकडून पाहिजे तसा फीडबॅक मिळत नाहीम्हणून चिंतेत असायचे, पण ते एकदम दुकानच बंद करतील असे वाटले नव्हते.
उद्या शनिवार. माझी सुटी स्ट्रँड आणि आशिश बुक सेंटरच्या ग्रंथप्रदर्शनात सत्कारणी लावण्याचा विचार आहे. तेव्हा मी नक्कीच या दुकानाकडे चक्कर मारणार आहे. मला आशा आहे. वाईट बातम्या कधीकधी खोट्या ठरतात, तसंच काहीसं होईल आणि हे दुकान सुरू असेल,सुलतानभाई नेहमीप्रमाणे काऊंटरमागे बसून चष्म्याआडून मला आजमावत राहतील... पाहू!
जाता जाता - मुंबईतील जुन्या पुस्तकांच्या काही दुकानांविषयी वाचायचं असेल तर ही लिंक पहा - http://www.cnngo.com/mumbai/shop/mumbais-secondhand-book-shops-262929