Monday, December 16, 2013

स्वत:ला कमी गुण देणारा लेखक अॅलिस्टेअर मॅक्लिन


 ‘गन्स ऑफ नेव्हरॉन’ पुस्तक आधी वाचलं होतं की, चित्रपट आधी पाहिला ते आता आठवत नाही. त्या काळात, म्हणजे कॉलेजात पाऊल टाकल्यावर जे उंडारलेपण अंगात येतं, त्यानुसार बहुधा चित्रपट आधी पाहिला गेला असावा. चित्रपट अर्थातच भन्नाट होता. कथानक सशक्त वगैरे शब्दसंपत्तीचा परिचय झाला नव्हता तेव्हाची गोष्ट. काय सॉलिड स्टोरी आहे, जबरा.., एवढय़ावर आमची गाडी थांबायची. पण, याच नावाच्या कादंबरीवर हा चित्रपट बनला आहे आणि अॅलिस्टेअर मॅक्लिन नावाच्या कुणा लेखकाने ही जबरदस्त कथा लिहिली आहे, याची माहिती जमा झाली होती. यथावकाश कादंबरीही हातात आली, वाचून झाली आणि मॅक्लिनने माझा ताबा घेतला. खरं तर ‘गन्स ऑफ नेव्हरॉन’ने ताबा घेतला असं म्हणायला हवं. कारण, नंतर त्याचं लगेचच अगदी प्रयत्नपूर्वक मिळवून वाचलेलं पुस्तक म्हणजे ‘फोर्स टेन फ्रॉम नेव्हरॉन. या दोन कादंबऱ्यांमध्ये दहा वर्षाचं अंतर आहे. या पुस्तकामुळे मी इतका प्रभावित झालो नव्हतो. ‘द गन्स ऑफ नेव्हरॉन’ ही मॅक्लिनची दुसरी कादंबरी. ‘एचएमएस युलिसेस’ ही पहिली. दुस-या महायुद्धाच्या कालखंडात समुद्रावर लढल्या गेलेल्या युद्धाचे सर्वाधिक वास्तवपूर्ण वर्णन असलेली कादंबरी म्हणून तिची आज कल्ट क्लासिकच्या प्रभावळीत गणना होते. युद्धावर अधिकारवाणीने बोलणे मॅक्लिनला सहज शक्य होते. कारण, १९४१ ते १९४६ या काळात तो नौसैनिक होता. मॅक्लिनचा जन्म १९२२चा. दुस-या महायुद्धाला तोंड फुटलं, तेव्हा तो विशीचा तरणाबांड युवक होता. त्या काळातील शिरस्त्यानुसार, मुलगा तरुण झाला की त्याचं पाऊल सरळ युद्धभूमीवरच पडायचं. अॅलिस्टेअरचं तेच झालं. तो इंग्लंडच्या शाही नौदलात नौसैनिक म्हणून दाखल झाला. पीएस बोर्नमाऊथ क्वीन या विमानविरोधी तोफा बसवलेल्या जहाजावर त्याची रवानगी झाली. इंग्लंड आणि स्कॉटलंडच्या किनारपट्टी भागात ही नौका गस्त घालत असे. १९४३मध्ये एचएमएस रॉयेलिस्ट या युद्धनौकेवर सेवा बजावताना अटलांटिक महासागरातून ये-जा करणाऱ्या मालवाहू नौकांना सुरक्षा कवच पुरवण्याची जबाबदारी त्याच्या तुकडीवर होती. याच युद्धनौकेवरील सेवाकाळात त्यानं दक्षिण फ्रान्स, तिरपित्झ, नॉर्वेची किनारपट्टी, भूमध्य समुद्र, क्रिट आणि एजिअन तसेच अतिपूर्वेकडील बर्मा, मलाया आणि सुमात्रा या भागांमध्ये प्रत्यक्ष युद्धाचा, चकमकींचा भरपूर अनुभव घेतला. युद्धकाळातील थेट सहभाग आणि अनुभवांचा खजिना त्याला पुढे लेखक म्हणून उपयोगी आला. युद्धसमाप्तीनंतर ग्लासगो विद्यापीठात इंग्रजीचं अध्ययन करत असतानाच त्याने खर्चाची हातमिळवणी करण्यासाठी कथा लिहायला सुरुवात केली होती. बहुतेक कथा अर्थातच सागरी युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर असायच्या. याच वेळी १९५४मध्ये त्याने एक कथालेखन स्पर्धा जिंकली आणि कॉलिन्स प्रकाशन संस्थेचं त्याच्याकडे लक्ष गेलं. मॅक्लिननं एक कादंबरी लिहून द्यावी, असं त्यांनी सुचवल्यावर तो बैठक मारून बसला. त्याच्याजवळ अनुभवांच्या पोतडीत पुष्कळ अस्सल चिजा होत्या, त्यातून जी कादंबरी समोर आली तीच ‘एचएमएस युलिसेस’. बेस्टसेलर लेखक म्हणून मॅक्लिनची ओळख वाढू लागली. मॅक्लिन जरा विक्षिप्तच होता. आपल्या कादंबऱ्या कथानकामुळे खपतात, मॅक्लिन या नावामुळं नाही, हे सिद्ध करण्यासाठी त्यानं इयान स्टुअर्ट या टोपणनावानं दोन कादंबऱ्या लिहिल्या. त्याही तडाखेबंद खपल्या. १९६०मध्ये तो इतका लोकप्रिय होता, गाजत होता, पैशांच्या राशीत लोळत होता की, त्याला कर वाचवण्यासाठी काही काळ स्वित्झर्लंडलडला मुक्काम ठोकावा लागला होता. मॅक्लिन हे जवळपास ब्रँडनेम बनलं असतानाच १९६३ ते १९६६ या कालखंडात लेखणी बाजूला ठेवून त्यानं इंग्लंडमध्ये दोन-तीन हॉटेलं सुरू केली होती. ती फार चालली नाहीत, हे चाहत्यांचं सुदैव. त्यामुळे तो पुन्हा लिखाणाकडे वळला आणि नव्या जोमानं लिहायला लागला. जेम्स बॉण्डचा लेखक इयान फ्लेमिंगही त्या वेळी जोरात होता. त्याच्या तुलनेत मॅक्लिन फारच क्लिन लिहायचा. सेक्स नाही, रोमान्स नाही. फक्त साहस आणि थरारक घटना. कथानकात बाकी भानगडी आणल्या तर मूळ कथा, त्यातला थरार बाजूला पडतो, त्यातली मजा उणावते, असं तो म्हणायचा. ते खरंच होतं. ‘एचएमएस युलिसेस’पासून फिअर इज द की, द गोल्डन रांदेहू, आइस स्टेशन झेब्रा, व्हेअर इगल्स डेअर (हो, हीपण त्याचीच अफलातून कादंबरी), पपेट ऑन अ चेन, द लास्ट फ्रंटियर, ब्रेकहर्ट पास, सँटोरिनी, व्हेन एट बेल्स टोल.. यापैकी त्याच्या कुठल्याही कादंबरीत प्रेम, शृंगार यांना फारसा थारा नाही. त्याचे कथानायक परिस्थितीशी, खलनायकांशी चिवटपणे झुंज देतात, टिकून राहतात, विजयी होतात. सर्वसामान्य वाचकांना हवा तो थरार, तात्पुरती का होईना पण जाणवणारी उमेद, प्रेरणा हे सारं त्याच्या कथानकातून, नायकाच्या संघर्षातून नेमकं व्यक्त व्हायचं. सागरी युद्धाचं तंत्र, युद्धकाळातील त्याचे प्रत्यक्ष अनुभव यांचं आकर्षक मिश्रण त्याच्या अनेक कादंबऱ्यांमधून आढळतं. २८ कादंबऱ्या, एक कथासंग्रह आणि चार पटकथा त्याच्या नावावर जमा आहेत. आणि यातील प्रत्येक कादंबरी बेस्टसेलर ठरली होती. त्याच्या एकूण १६ कादंबऱ्या आणि २ कथांवर चित्रपट बनवले गेले. त्यापैकी चार चित्रपटांच्या पटकथा तर त्यानेच लिहिल्या होत्या. हॉलिवुडमधील एका स्टुडिओने चित्रपटांच्या कथाकल्पना लिहिण्यासाठी १९८०मध्ये त्याला करारबद्ध केल्यावर, मॅक्लिनने ‘युनायटेड नेशन्स अॅण्टी-क्राइम ऑर्गनायझेशन’ (युनॅको) ही काल्पनिक संस्था कागदावर उतरवली. या संस्थेच्या कामगिरीबद्दल लिहिलेल्या त्याच्या दोन कथांवर चित्रपट (‘होस्टेज टॉवर’ आणि ‘डेथ ट्रेन’) बनवले गेले. ‘व्हेअर इगल्स डेअर’ त्याने लिहिला तो रिचर्ड बर्टनसाठी. (स्वित्झर्लंडलडला बर्टनच्या कबरीपासून जवळच मॅक्लिनही विसावला आहे) बर्टनला त्याच्या मुलासोबत पाहता येईल असा एक साहसपट बनवायचा होता. त्याने मॅक्लिनला सांगितल्यावर त्याने ‘व्हेअर इगल्स डेअर’ची पटकथा लिहायला घेतली आणि त्याच वेळी कादंबरीही सुरू केली. कादंबरी आणि पटकथेत खूप फरक आहे. रुपेरी पडद्यावर क्लिंटने घेतलेले सर्वाधिक बळी या चित्रपटात आहेत, असं म्हटलं जातं. ‘गन्स ऑफ नेव्हरॅन’ आणि ‘व्हेअर इगल्स डेअर’चं कथानक बरंचसं एकसारखं आहे. पण दोन्हीकडे मॅक्लिन फॉर्म्युला हीट झाला. मॅक्लिन सिद्धहस्त लेखक होता. पहिलीच कादंबरी बेस्टसेलर ठरल्यावरही जन्मजात मध्यमवर्गीय सावधपणामुळे त्यानं शिक्षकाची नोकरी लगेचच सोडली नाही. ‘गन्स ऑफ नेव्हरॉन’नं त्याला अफाट लोकप्रियता मिळवून दिल्यावर, आता आपलं नाव चालतंय, अशी खात्री झाल्यावरच तो पूर्णवेळ लेखन करू लागला. या पुस्तकाच्या चार लाख प्रती पहिल्या सहा महिन्यांत खपल्यानंतर कुठे त्याने शिक्षकाची नोकरी सोडण्याचा निर्णय घेतला. पहाटेच उठून टाइपरायटरची टकटक सुरू करायची ती दुपापर्यंत, अशी त्याची लिखाणाची पद्धत होती. कच्चा आराखडा, फेरफार, पुनर्लेखन, पुन्हा-पुन्हा सुधारणा, त्यानंतर फायनल ड्राफ्ट यातलं काहीच त्याला मान्य नसायचं. एकदा लिहिलेल्या कथानकात काहीही दुरुस्ती करायला तो नाखूश असायचा. एकदा त्याच्या कादंबरीत काही सुधारणा हव्यात, असं त्याला पटवायला प्रकाशकांनी त्याच्याकडे प्रतिनिधी पाठवला होता. तो माणूस स्वित्झर्लंडलडला मॅक्लिनकडे पोहोचण्यापूर्वीच त्या पुस्तकावरील चित्रपटाचे हक्क विकले गेले होते. अर्थातच पुनर्लेखन वगैरे काहीही न सुचवता प्रकाशकाचा माणूस इंग्लंडला परतला. ‘कादंबरीचा शेवट माझ्या डोक्यात फिट्ट होईतो मी पहिलं वाक्यही लिहीत नाही, मी एकदा लिहिलेलं पुन्हा वाचतही नाही. लिहून झालं की थेट प्रकाशकांकडे रवाना करतो’, असं तो सांगायचा. १९७०च्या दशकात दोन कोटी प्रती खपवणाऱ्या या लेखकाची राहणी इतका प्रचंड पैसा कमावूनही एकदम साधी होती. ते नैतिकतेला धरून नसल्याचं दडपण त्याच्यावर असायचं. १९८७मध्ये तो गेला तेव्हा स्वित्झर्लंडलडमधील एका फ्लॅटमध्ये राहत होता. डाळ-तांदूळ जे लागेल ते विकत आणायचं, स्वत:चं जेवण बनवायचं अशी त्याची दिनचर्या होती. अफाट प्रसिद्धी, लोकप्रियता मिळूनही मॅक्लिनला त्याचा गर्व नव्हता. ‘साहित्यविश्वातील मी एक साधा प्रवासी आहे. माझी वाटचाल ती काय, एका पुस्तकाकडून दुस-या पुस्तकाकडे धडपडत जातो. कधी तरी मी खचितच खूप चांगलं लिहीन अशी आशा मात्र मी सोडलेली नाही’, असं म्हणण्याइतका तो ‘डाऊन टू अर्थ’ होता. आजही त्याची पुस्तकं खपतात, पदपथांवर मांडलेल्या पसाऱ्यात मॅक्लिनच्या कादंबऱ्यांवर हमखास नजर खिळते. तेव्हा वाटतं, मॅक्लिननं लेखक म्हणून स्वत:ला फारच कमी गुण दिले होते! ंं

Sunday, September 22, 2013

पायरेट्स ऑफ दी कॅरेबियन धम्माल पुन्हा पुन्हा..

‘पायरेट्स ऑफ दी कॅरेबियन’ चित्रपटमालिकेतील चित्रपट तुम्ही किती वेळा पाहिले आहेत? जॉनी डेपने या चित्रपटांसाठी घेतलेला सागरी चाच्याचा अफलातून अतरंगी अवतार कॅप्टन जॅक स्पॅरो आणि त्याच्या करामती कारवायांच्या मनोरंजक कथा प्रेक्षकांसमोर आणणा-या या चित्रपटांबद्दल केवळ हाच प्रश्न विचारता येईल. कारण उघड आहे.
‘पायरेट्स ऑफ दी कॅरेबियन’ चित्रपटमालिकेतील चित्रपट तुम्ही किती वेळा पाहिले आहेत? जॉनी डेपने या चित्रपटांसाठी घेतलेला सागरी चाच्याचा अफलातून अतरंगी अवतार कॅप्टन जॅक स्पॅरो आणि त्याच्या करामती कारवायांच्या मनोरंजक कथा प्रेक्षकांसमोर आणणा-या या चित्रपटांबद्दल केवळ हाच प्रश्न विचारता येईल. कारण उघड आहे. कुठल्या ना कुठल्या मूव्ही चॅनेलवर चार चित्रपटांच्या या मालिकेतील कुठला ना कुठला चित्रपट सकाळी, दुपारी, संध्याकाळी, रात्री, मध्यरात्री, उत्तररात्री कधी ना कधी सुरूच असतो. आणि आपण या चॅनेलवर उशिरा जरी पोहोचलो असलो, चित्रपट अध्र्या वाटेवर पुढे सरकला असला तरी उर्वरित चित्रपट पूर्ण होईतो ते चॅनेल बदलण्याची वा टीव्ही बंद करण्याची इच्छा होणे अशक्यच असते..
‘कर्स ऑफ द ब्लॅक पर्ल’ हा या मालिकेतील पहिला चित्रपट. २००३ मध्ये झळकलेल्या या चित्रपटाबद्दल खुद्द निर्माते आणि स्टुडिओही चित्रपट कितपत चालेल याबद्दल साशंक होते. म्हणून प्रारंभी फक्त ‘पायरेट्स ऑफ दी कॅरेबियन’ एवढेच नाव ठेवण्याची स्टुडिओची तयारी होती. पण कुठल्या तरी बैठकीत कुणीतरी भविष्याचे शुभसंकेत दिल्यासारखी एक सुशंका उपस्थित केली.. ‘चित्रपटात जॉनी डेपसारखा स्टार आहे, भन्नाट कथा आहे, पडद्यावर तरी सारं मस्त धमाल जुळून आल्यासारखं दिसतंय. मग चित्रपट चालला तर? दुसराही भाग काढता येईल की..’, अशी सगळी चर्चा झाल्यावर मग मूळ नावाला ‘कर्स ऑफ दी ब्लॅक पर्ल’ जोडण्यात आलं. चित्रपट प्रदर्शित झाला. कॅप्टन जॅक स्पॅरो, ओरलँडो ब्लूमचा विल टर्नर, छान निरागस दिसणारी किआरा नाइटलेने साकारलेली एलिझाबेथ सगळ्यांना प्रेक्षकांनी फुल्ल मार्क्‍स दिले. बॉक्स ऑफिसवर खणखणाट करणा-या या चित्रपटानं धमाल उडवली. त्या वर्षी तब्बल पाच ऑस्कर पुरस्कारांसाठी या चित्रपटाची शिफारस झाली होती. कॅप्टन जॅक स्पॅरोसह सा-याच व्यक्तिरेखांची वेशभूषा, रंगभूषा, ध्वनी संकलन, स्पेशल इफेक्ट्स सारं सारं जबरदस्त होतं. या प्रत्येक किमयागारीसाठीच ऑस्कर शिफारस झाली होती हे वेगळे सांगायची गरज नाही. प्रेक्षकांवर या चित्रपटानं त्या वेळी इतका प्रभाव टाकला की पुढचा भाग कधी येणार, अशी विचारणा प्रेक्षकांकडून होण्याआधीच दिग्दर्शक गोर व्हर्बिन्स्की आणि त्याच्या टीमने, निर्मात्यांनी पुढच्या भागाची तयारी सुरू केली होती.
महाइब्लिस, महाअतरंगी असा कॅप्टन जॅक स्पॅरो, त्याला साजेसे असे त्याचे बदमाश साथीदार, त्यांचे जहाज ब्लॅक पर्ल, जॅकशी खुन्नस असणारा जेफ्री रशचा कॅप्टन बाबरेसा, खवळलेल्या समुद्राला भेदून वर येणारे भुताळी जहाज ‘द फ्लाइंग डचमन’, या जहाजावरील अर्धमृत खलाशी, भरसमुद्रात या चाच्यांच्या आणि ब्रिटिश आरमाराच्या ताफ्याशी होणा-या चकमकी, चाच्यांनी दडवलेल्या खजिन्याच्या प्रचंड राशी.. वाढत्या वयातही मनाच्या कुठल्या तरी कोप-यात खोडकर मुलासारखं दडून राहिलेल्या शैशवाला भुलवणारं, साहसी, स्वप्नाळू भाववृत्तीला उत्तेजित करणारं, गुंगवून टाकणारं असे हे कथानक. जॅक स्पॅरोच्या करामती मग डेड मॅन्स चेस्ट, अ‍ॅट वर्ल्डस् एन्ड, ऑन स्ट्रेंजर टाइड्स या पुढच्या भागांमधून प्रेक्षकांसमोर आल्या आणि हे सर्व चित्रपटही तितकेच चालले, गाजले. अपवाद म्हणावा तो चौथ्या भागाचा. तो रॉब मार्शलने दिग्दर्शित केला होता. अनेकांना या संपूर्ण मालिकेतील हा चित्रपट बराचसा बोअर, कंटाळवाणा वाटला आणि तो आलाही ब-याच उशिरा.
जेरी ब्रुकहेइमर फिल्म्स आणि वॉल्ट डिज्नी पिक्चर्स यांनी या चित्रपटांमुळे चिक्कार पैसा कमावला. व्हीडीओ गेम्सही आले. अनेक गाजलेल्या चित्रपटांचं मूळ एखाद्या कादंबरीत वा कथेत असतं. इथे तसं काहीच नव्हतं. डिज्नी पिक्चर्सला ही सगळी आयडीयाची गम्मत सुचली ती त्याच्या डिज्नीलँड पार्कातील पायरेट्स राइडमुळे. या आयडियाचं पुढे पटकथाकार आणि संवादलेखकांनी सोनं केलं. चटपटीत संवादांचाही चित्रपटाच्या यशात मोठा सहभाग असतो हे पायरेट्सच्या संवादांनी विशेषत: जॅक स्पॅरोसाठी लिहिल्या गेलेल्या संवादांनी सिद्ध केले.
या चित्रपटाच्या पुढच्या भागासाठी ताटकळलेल्या चाहत्यांसाठी खूशखबर अशी की या चित्रपटमालिकेतील पुढचा म्हणजेच पाचवा भाग ‘डेड मेन टेल नो टेल्स’च्या निर्मितीचे काम सुरू आहे. ‘कोन-टीकी’ चित्रपट बनवणा-या जोकीम रॉनिंग, एस्पेन सँडबर्ग या दिग्दर्शकद्वयीकडे पाचव्या भागाची जबाबदारी सोपवण्यात आली असून ‘नाही-नाही’ म्हणणारा जॉनी डेप, ‘आता हा भाग शेवटचाच’ म्हणत पुन्हा जॅक स्पॅरोची पायरेट हॅट डोक्यावर चढवून त्याचा इरसालपणा दाखवणार आहे. जॅक स्पॅरोच्या अतरंगीपणासह इतर व्यक्तिरेखांचेही अंतरंग खुलवणारा पटकथाकार टेड एलियट या नव्या कथानकासाठीही व्यक्तिरेखांना आकार-उकार देणार आहे. येथे जॅक आहे, बाबरेसा आहे, चेटकिणी, भुतेखेते आहेत, जॅकसाठी नवी नायिका आहे आणि एक नवी जोडीही आहे. बम्र्युडा त्रिकोणाच्या रहस्याचा पायरेट्स स्टाइल पर्दाफाशही या नव्या कथानकातून होईल, अशी खबर आहे.एवढया सगळ्यासाठी २०१६ उजाडायची वाट बघावी लागणार आहे. एवढेच काय ते पायरेट्स आणि जॉनी डेपच्या चाहत्यांचा अपेक्षाभंग करणारे आहे.

Friday, September 20, 2013

बाप्पा आम्हालाही आशा आहे..

This is what I felt aftr seeing the visarjan DHINGANA.. But there is still hope..
Please read
http://prahaar.in/shadow/135488


बुधवारचीच गोष्ट.. बाप्पा घरी परत निघाले होते त्या वेळची. कर्णकर्कश्श गोंगाटात घराच्या भिंतीच नव्हे माणसे आणि प्राणी-पक्षीही थरथरत होते.
वेळ रात्री बारा-एकची स्थळ- हिंदुजा रुग्णालयाचा परिसर, तो चौकच. नीरव शांतता वगैरे काही नाही. मुंबई तशीही कधी झोपत नाहीच विसर्जनच्या बुधवारी तर पाहायलाच नको..दणदणाट. कानठळ्या बसवणारे डीजे संगीत. हातगाडय़ा, टेम्पो, ट्रक मिळेल त्या वाहनावर चढवलेली भल्याथोरल्या स्पीकरची दहीहंडी. गणपती मिरवणूक चाललीय. कर्णकर्कश्श गाण्याबजावण्याचा गोंगाट ११० डेसीबल्सच्या वर.. कपाळावर आठय़ा आणण्याची कोणाची हिंमत आहे? कोन रे तो, आमच्या सनाला आडवा येतो, घ्या त्याला.. ए बजाव.. रुग्ण गेले खड्डय़ात, झोपू पाहणारे रहिवासी गेले ढगात.. बजाव ढिंचॅक..
या कानठळी संगीताच्या तालावर ‘धुंद’ कार्यकर्ते हातपाय उडवत होते, रासायनिक गुलाल उधळत होते. आणि याच कर्णकर्कश्श गोंगाटात घराच्या भिंतीच नव्हे माणसे आणि प्राणी-पक्षीही थरथरत होते. या गोंगाटाचा गलका, फटाक्यांच्या माळांचा कडकडाट असह्य झालेल्या इथल्याच एका कुटुंबाने पाळलेल्या लारा नावाच्या कुत्रीने त्याचा धसका घेऊन जीव सोडला.. हीदेखील विसर्जनाच्या बुधवारचीच गोष्ट..
००००
स्थळ पुणे..
वेळ – विसर्जनाची म्हणजे दिवसभरातील कोणतीही
पुण्यातील विसर्जन सोहळा म्हणजे काय शिस्त.. सगळं कसं पद्धतशीर, नियमाने, क्रमानुसार.. किती र्वष ऐकत आलोय पुण्याची कीर्ती. तिथले मानाचे गणपती, तिथली लेझीम पथकं, ढोल पथकं, बँड, रांगोळ्यांचे सडे.. सगळं ऐकून मनात अगदी अप्रूप दाटून आलेलं..
त्यात वेगवेगळ्या टीव्ही चॅनेलवरून मंगळवारपासून पुण्यातल्या विसर्जन सोहळ्याचं पुराण सुरू होतं. गणपती विसर्जनाचा थाट म्हणजे काय ते पाहायचं असेल तर पुण्यातच यायला हवं, असं एका वाहिनीवरील युवा पत्रकार दिवसभर सांगत होती.
त्याच मुलीची फेसबुकवर पडलेली पोस्ट..
- ‘ढोल ताशे, बँड, रांगोळीच्या पायघडय़ा आणि त्यावरून जाणारा लाडका गणपती बाप्पा.. सगळ्यांनी हमखास बघावा आणि दाखवावा असा, असं मी दिवसभर सांगत होते. पण बुधवारी सकाळी विसर्जनाचा सोहळा लाइव्ह करण्यासाठी अलका चौकात उभी होते.. तर स्पीकरच्या भिंतींमधून हजारो बेभान तरुण मुलांच्या रिमिक्स डान्समधून वाट काढणारा गणपती पाहताना भडभडून आलं.. या बिचा-या गोजिरवाण्या गणपतीचे कान किटवूनच त्याला परत पाठवायचं ठरवलं होतं की काय कुणास ठाऊक? एवढं सगळं सोसून बाप्पा पुढच्या वर्षी लवकर येतो म्हणजे बाप्पाचं मन पण खूपच मोठं असलं पाहिजे..’
०००००
पुण्यात यंदा या स्पीकरच्या गोंगाटामुळे थोडा वाद झाला म्हणतात. मिरवणुकीच्या बदलत्या स्वरूपाला काहींनी आक्षेप घेतला. मुंबईत मात्र एकमत आहे. फुल टू धमाल करायची याबद्दल. डीजे लावून, वाट्टेल ती गाणी कितीही वेळ वाजवून, धांगडधिंगा करून दररोज आवाजी प्रदूषणाचा विक्रम नव्याने प्रस्थापित करायचा याविषयी बहुतेक सगळ्याच मंडळांची ठाम एकी आहे. जे अल्पमतात ते मंडपाबाहेर.. बसा म्हणावं घरात..
०००००००००
स्थळ – ठाणे पूर्व. कोपरी अष्टविनायक चौकातील विसर्जन घाट..
चौक संपूर्ण गर्दीने फुललेला.. आकाशात रोषणाईच्या फटाक्यांमधून सप्तरंगी प्रकाशफुलांची उधळण. मुलींची लेझीम, बँडपथकांचं तालबद्ध संगीत. विसर्जन घाटावर निर्माल्य कलश. स्वयंसेवी संस्था आणि दानशूर व्यक्तींकडून येणारे भाविक, बंदोबस्तासाठी असलेले पोलिस आणि इतर यंत्रणांचे कर्मचारी यांना नाश्ता, जेवण याची व्यवस्था. दृष्ट लागेल असं कोपरीच्या घाटावरील व्यवस्थापन पाहून चौकाकडे वळलो तर हात कानावर गेले.
नेहमीच एकमेकांशी स्पर्धा करणा-या मनसे आणि शिवसेनेने शेजारी-शेजारी उभारलेल्या मंचावरून गणेशभक्तांना शुभेच्छा देण्याचा कानठळी गोंगाट भल्याथोरल्या स्पीकरची दहीहंडी रचून सुरू ठेवला होता. ध्वनिप्रदूषणाच्या सर्व मर्यादांचं उल्लंघन करून बोंबलणं सुरू होतं. लाज, खंत, खेद सारं सारं मनात अनिवार झाले..
०००००
‘व्हॉट्स अ‍ॅप’वर एक विनोद फिरतोय..
विसर्जन झालं आणि गणपती कैलास पर्वतावर घरी पोहोचले.. पार्वती मातेने मायेने विचारलं, काय कशी झाली ट्रीप.. पृथ्वीवर दहा दिवस धमाल केली ना, मोदक लाडू जोरात ना.
बाप्पा बोलले – मुझपे एक एहसान करना, की मुझपे कुछ भी एहसान न करना.
पार्वती – अरे हे काय बोलतो आहेस??
गणपती – लुंगी डान्स लुंगी डान्स..
रिद्धी-सिद्धी – देवा, अरे काय हे???
गणपती – १२ महिनेमे १२ तरीकेसे
ढिंका चिका ढिंका चिका रे एएए
महादेव – आईशप्पथ.. हल्ली मुलांना कुठे पाठवायची सोयच नाही राहिली..
००००००००
याला विनोद कशाला म्हणायचं, हे भीषण वास्तव आहे. महादेवा, काय चुकलं रे बाप्पांचं? पृथ्वीवर दिवसरात्र हीच गाणी, हाच धिंगाणा ऐकलाय त्यांनी. आणखी काही दिवस तरी हाच इफेक्ट राहील त्यांच्यावर.
गणपतीबाप्पांचे हात मोदकलाडू, परशू, आशीर्वाद देण्यात गुंतलेले असतात म्हणून बरे, नाही तर बाप्पांनी या गाण्यांपासून सुटका मिळावी म्हणून खचितच त्यांचे कान या हातांनी झाकून घेतले असते.
त्याचं मन खूपच मोठं आहे.. म्हणूनच तो ही सगळी थेरं खपवून घेतो.. ठाकूरद्वारला मिरवणूकीत तृतीयपथीयांच्या जोडीने बिभत्स हावभाव करत नाचणारी उन्मादी टोळकी, लालबागच्या राजाच्या दर्शनासाठी तासन् तास ताटकळणा-या महिलांच्या अंगचटीला जाणा-या, भाविकांची मानगूट पकडून त्यांना हिसडणा-या मुजोर कार्यकर्त्यांचं त्यामुळेच तर फावतं.
पर्यावरणाची नासाडी, तलावांची, खाडय़ांची, समुद्राची, जलचर सृष्टीची वाताहात दरवर्षी नित्यनेमाने होत राहते आणि तरीही बाप्पा सगळे अपराध पोटात घालतात.. आज नाही उद्या, पुढच्या वर्षी तरी माणूस नावाचा प्राणी सुधारेल अशी त्याला आशा आहे.
आपल्या परीने पर्यावरणाचा तोल सांभाळू पाहणा-या, शाडू मातीची मूर्ती आणणा-या, ध्वनिप्रदूषणाला हातभार न लावणा-या, घरच्या घरी पाण्याच्या टाकीत विसर्जन करण्याचा आगळा पायंडा पाडणा-या अल्पमतातील काहीशेंनाही तीच आशा आहे देवा!

Friday, August 30, 2013

बाईच्या जन्माला आली तू.. तिथंच घात झालाय..

काय सांगू बाई तुले.
बाईच्या जन्माला आली तू.
तिथंच घात झालाय.
कुणाकुणापासून वाचवू तुले
किती कुंपणं न् किती भिंती
अन् कुठल्या कणगीत झाकू तुला.
घरातला काळोखही असतो हल्ली आसक्त
बाहेरच्या अंधारालाही असतात नख्या
आणि उजेडात तर तुझ्या प्रत्येक देहरंध्राला
टोचायला सज्ज हजारो सुया.
कितीही झाकली काया
हैवानांना नसते दया
हेच असतं खरं.
काहीच होणार नाही
निषेधफे-या आणि निदर्शनांच्या धडका मारून
ही वस्ती कधीच मेलीय
तरारलेल्या श्वापदांचा उन्मादी थयथयाट
आणि सगळी दारे बंद